ก้าวสู่โลกพลังงานสะอาด: รู้จักพลังงานหมุนเวียนในภูมิภาคอาเซียน

บทนำ: พลังงานแห่งอนาคตอยู่ใกล้กว่าที่คิด

โลกของเรากำลังก้าวสู่การเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญด้านพลังงาน และพลังงานสะอาดหรือ "พลังงานหมุนเวียน" ก็ไม่ใช่เรื่องไกลตัวอีกต่อไป แต่เป็นหัวใจสำคัญของอนาคตที่กำลังเกิดขึ้นจริงแล้วทั่วโลก รวมถึงในภูมิภาคอาเซียนของเรา บทความนี้จะพาคุณไปทำความรู้จักกับโลกของพลังงานหมุนเวียน ตั้งแต่แนวคิดพื้นฐานไปจนถึงภาพรวมการเติบโตที่น่าจับตามองในภูมิภาค เพื่อให้เห็นว่าพลังงานแห่งอนาคตนั้นอยู่ใกล้กว่าที่เราคิด

1. พลังงานหมุนเวียนคืออะไร และทำไมถึงสำคัญ?

เพื่อที่จะเข้าใจอนาคตของพลังงาน เราต้องเริ่มต้นจากคำถามพื้นฐานที่สุด นั่นคือ "พลังงานหมุนเวียน" คืออะไร และเหตุใดจึงมีความสำคัญอย่างยิ่งในยุคปัจจุบัน

1.1. นิยาม "พลังงานหมุนเวียน"

พลังงานหมุนเวียน (Renewable Energy) คือ พลังงานที่ได้จากแหล่งทรัพยากรธรรมชาติที่สามารถสร้างขึ้นใหม่ได้และไม่มีวันหมดไป แตกต่างจากเชื้อเพลิงฟอสซิล (เช่น ถ่านหิน น้ำมัน และก๊าซธรรมชาติ) ที่มีอยู่อย่างจำกัดและใช้แล้วหมดไป แหล่งพลังงานหมุนเวียนที่สำคัญ ได้แก่ แสงอาทิตย์ ลม พลังน้ำ ชีวมวล และพลังงานความร้อนใต้พิภพ

1.2. ความสำคัญในภาพใหญ่

พลังงานหมุนเวียนมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อโลกในปัจจุบัน ด้วยเหตุผลหลัก 2 ประการดังนี้:

• ความมั่นคงทางพลังงาน (Energy Security) การใช้พลังงานจากแหล่งในประเทศช่วยลดการพึ่งพาการนำเข้าเชื้อเพลิงฟอสซิลจากต่างประเทศ ซึ่งมักมีความผันผวนด้านราคาและมีความเสี่ยงด้านภูมิรัฐศาสตร์ รายงานจากหน่วยงานพลังงานระหว่างประเทศ (IEA) ระบุว่า หากไม่มีการใช้พลังงานหมุนเวียนที่เพิ่มขึ้นนับตั้งแต่ปี 2010 ปริมาณการนำเข้าถ่านหินและก๊าซธรรมชาติทั่วโลกในปี 2023 จะสูงขึ้นถึง 45% และนับตั้งแต่ปี 2010 เป็นต้นมา ประเทศที่พึ่งพาการนำเข้าเชื้อเพลิงสามารถประหยัดค่าใช้จ่ายไปได้แล้วประมาณ 1.3 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ
• เป้าหมายด้านสภาพภูมิอากาศ (Climate Goals) พลังงานหมุนเวียนเป็นเครื่องมือที่สำคัญที่สุดในการต่อสู้กับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ การผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียน ช่วยลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก ซึ่งเป็นสาเหตุหลักของภาวะโลกร้อน การเปลี่ยนผ่านสู่พลังงานสะอาดจึงเป็นหัวใจสำคัญที่ช่วยให้หลายประเทศ รวมถึงประเทศในภูมิภาคอาเซียน สามารถบรรลุเป้าหมายด้านสภาพภูมิอากาศได้

1.3. อาเซียนกับเป้าหมายพลังงานสะอาด

ภูมิภาคอาเซียนเป็นหนึ่งในพื้นที่ที่มีการตั้งเป้าหมายด้านพลังงานสะอาดอย่างชัดเจน โดยหลายประเทศมีแผนพลังงานแห่งชาติที่มุ่งส่งเสริมการใช้พลังงานหมุนเวียนให้เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความมุ่งมั่นในการสร้างอนาคตพลังงานที่ยั่งยืน

เมื่อเข้าใจภาพรวมแล้ว เรามาทำความรู้จักกับพลังงานหมุนเวียน 2 ประเภทที่เป็นดาวเด่นและมีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งในการขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลงครั้งนี้ในระดับโลกและระดับภูมิภาคกัน

2. รู้จักพลังงานดาวเด่นในภูมิภาคอาเซียน: พลังงานแสงอาทิตย์และพลังงานลม

ในบรรดาพลังงานหมุนเวียนหลากหลายประเภท มี 2 ชนิดที่กำลังเติบโตอย่างก้าวกระโดดและได้รับการยอมรับว่าเป็นกำลังสำคัญในการเปลี่ยนผ่านด้านพลังงานทั่วโลก นั่นคือ พลังงานแสงอาทิตย์และพลังงานลม

2.1. พลังงานแสงอาทิตย์ (Solar PV): พลังจากดวงอาทิตย์ที่ไม่สิ้นสุด

พลังงานแสงอาทิตย์ผลิตขึ้นโดยใช้อุปกรณ์ที่เรียกว่า "แผงโซลาร์เซลล์" (Solar Photovoltaic - PV) ซึ่งทำหน้าที่เปลี่ยนพลังงานแสงอาทิตย์ให้เป็นพลังงานไฟฟ้าโดยตรง ปัจจุบันพลังงานแสงอาทิตย์คือดาวเด่นอันดับหนึ่งของการเติบโตด้านพลังงานหมุนเวียนทั่วโลก โดยคาดว่าจะเป็นสัดส่วนเกือบ 80% ของการขยายกำลังการผลิตพลังงานหมุนเวียนทั้งหมดไปจนถึงปี 2030 ด้วยเหตุผลสำคัญ 2 ประการ:

• ต้นทุนที่ลดลงอย่างต่อเนื่อง: เทคโนโลยีการผลิตแผงโซลาร์เซลล์มีราคาถูกลงอย่างมากในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา ทำให้ทั้งภาคครัวเรือนและภาคธุรกิจสามารถเข้าถึงได้ง่ายขึ้น
• ติดตั้งง่ายและได้รับการยอมรับ: พลังงานแสงอาทิตย์มีความยืดหยุ่นสูง สามารถติดตั้งได้หลากหลายขนาด ตั้งแต่บนหลังคาบ้านไปจนถึงโรงไฟฟ้าขนาดใหญ่ อีกทั้งกระบวนการขออนุญาตที่ค่อนข้างรวดเร็วและการยอมรับในวงกว้างจากสังคมเป็นปัจจัยสำคัญที่ช่วยเร่งการเติบโต

2.2. พลังงานลม (Wind Energy): พลังขับเคลื่อนที่มองไม่เห็น

พลังงานลม คือการใช้กังหันลมขนาดใหญ่เปลี่ยนพลังงานจลน์จากการเคลื่อนที่ของลมให้เป็นพลังงานไฟฟ้า แม้จะเผชิญความท้าทายด้านห่วงโซ่อุปทานและต้นทุนที่สูงขึ้นในบางพื้นที่ แต่พลังงานลมยังคงเป็นกำลังสำคัญในการเปลี่ยนผ่านสู่พลังงานสะอาด โดยคาดว่ากำลังการผลิตติดตั้งทั่วโลกจะเพิ่มขึ้นเกือบสองเท่าภายในปี 2030

จุดเด่นสำคัญของพลังงานลมคือศักยภาพในการผลิตไฟฟ้าได้ในปริมาณมาก โดยเฉพาะอย่างยิ่ง "กังหันลมนอกชายฝั่ง" (Offshore Wind) ที่สามารถรับลมได้สม่ำเสมอและมีความแรงมากกว่าบนบก ทำให้ผลิตไฟฟ้าได้อย่างมีเสถียรภาพและเป็นแหล่งพลังงานที่สำคัญสำหรับประเทศที่มีแนวชายฝั่งยาว

2.3. สรุปเปรียบเทียบ: พลังงานแสงอาทิตย์ vs. พลังงานลม

เพื่อให้เห็นภาพชัดเจนยิ่งขึ้น เราสามารถเปรียบเทียบคุณสมบัติที่สำคัญของพลังงานทั้งสองประเภทได้ดังตารางต่อไปนี้

หลังจากทำความรู้จักพลังงานแต่ละประเภทแล้ว เรามาดูกันว่าภาพรวมของการเติบโตด้านพลังงานหมุนเวียนที่เกิดขึ้นจริงในภูมิภาคอาเซียนเป็นอย่างไร

3. ภาพรวมการเติบโตของพลังงานหมุนเวียนในอาเซียน

ภูมิภาคอาเซียนกำลังอยู่ในช่วงเปลี่ยนผ่านด้านพลังงานที่น่าจับตามอง โดยมีทิศทางที่ชัดเจนในการเพิ่มสัดส่วนพลังงานสะอาดในระบบไฟฟ้าของภูมิภาค

3.1. สถานการณ์ปัจจุบัน: อาเซียนเดินหน้าไปถึงไหนแล้ว?

ปัจจุบัน การผลิตไฟฟ้าในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ยังคงพึ่งพาเชื้อเพลิงฟอสซิลเป็นหลัก แต่สัดส่วนการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนกำลังเติบโตขึ้นอย่างรวดเร็วและมีนัยสำคัญ

จากข้อมูลคาดการณ์ ภูมิภาคอาเซียนมีแผนจะเพิ่มกำลังการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนอีกกว่า 95 กิกะวัตต์ (GW) ในช่วงปี 2025-2030 ซึ่งเป็นการเติบโตเกือบสองเท่าเมื่อเทียบกับช่วง 6 ปีก่อนหน้า โดยมีเวียดนามเป็นผู้นำขับเคลื่อนการเติบโตถึง 40% ของทั้งภูมิภาค สำหรับประเทศไทยเองก็มีส่วนสำคัญในการเติบโตนี้ โดยคาดว่าจะมีการเพิ่มกำลังการผลิตพลังงานหมุนเวียนประมาณ 9 กิกะวัตต์ในช่วงเวลาเดียวกัน ซึ่งส่วนใหญ่จะมาจากพลังงานแสงอาทิตย์และพลังงานลม

3.2. กลไกขับเคลื่อน: ภาครัฐและเอกชนสนับสนุนอย่างไร?

การเติบโตอย่างรวดเร็วนี้ได้รับแรงหนุนจากกลไกทั้งภาครัฐและเอกชน โดย โครงการจัดหาพลังงานในรูปแบบการประมูล (Competitive Auctions) เป็นเครื่องมือสำคัญที่ภาครัฐในหลายประเทศ เช่น ฟิลิปปินส์และไทย นำมาใช้เพื่อกระตุ้นให้เกิดการลงทุนจากภาคเอกชน ในขณะเดียวกัน สัญญาซื้อขายไฟฟ้าภาคเอกชน (Corporate PPAs) ก็เป็นอีกกลไกที่เติบโตอย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะในเวียดนาม ซึ่งเปิดโอกาสให้ภาคธุรกิจสามารถจัดหาพลังงานสะอาดได้โดยตรงจากผู้ผลิต

3.3. ความท้าทายที่ต้องก้าวข้าม

แม้ว่าแนวโน้มการเติบโตจะสดใส แต่การพัฒนาพลังงานหมุนเวียนในอาเซียนยังคงเผชิญกับความท้าทายที่สำคัญหลายประการ:

• ต้นทุนทางการเงินที่สูง (High Financing Costs) โครงการพลังงานหมุนเวียนต้องใช้เงินลงทุนเริ่มต้นสูง และต้นทุนทางการเงินที่สูงในภูมิภาคอาจเป็นอุปสรรคต่อความสามารถในการแข่งขันของโครงการ
• ข้อจำกัดของโครงสร้างพื้นฐานสายส่ง (Grid Infrastructure Limitations) การสร้างโรงไฟฟ้าใหม่ๆ จำเป็นต้องเชื่อมต่อเข้ากับระบบสายส่งไฟฟ้าหลักของประเทศ ซึ่งในหลายพื้นที่โครงสร้างพื้นฐานยังไม่เพียงพอที่จะรองรับกำลังการผลิตที่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ทำให้โครงการเกิดความล่าช้า
• ความล่าช้าในการดำเนินนโยบายและขออนุญาต (Policy and Permitting Delays) ช่องว่างระหว่างการประกาศนโยบายกับการนำไปปฏิบัติ รวมถึงกระบวนการขอใบอนุญาตที่ซับซ้อนและใช้เวลานาน เป็นอีกหนึ่งอุปสรรคสำคัญที่ทำให้การพัฒนาโครงการไม่รวดเร็วเท่าที่ควร

แม้จะมีความท้าทายอยู่บ้าง แต่ภาพรวมในปัจจุบันก็ชี้ให้เห็นถึงทิศทางที่ชัดเจนของภูมิภาค ตอนนี้เรามามองไปข้างหน้ากันว่าอนาคตของพลังงานหมุนเวียนในอาเซียนจะเป็นอย่างไร

4. อนาคตของพลังงานหมุนเวียนในอาเซียน

การเดินทางสู่โลกพลังงานสะอาดยังคงดำเนินต่อไป และอนาคตของพลังงานหมุนเวียนในภูมิภาคอาเซียนนั้นมีแนวโน้มที่สดใสและเต็มไปด้วยศักยภาพ

4.1. แนวโน้มการเติบโต: อนาคตที่สดใสรออยู่

แนวโน้มการเติบโตของพลังงานหมุนเวียนในอาเซียนนั้นมีความแข็งแกร่งและคาดว่าจะเติบโตอย่างต่อเนื่องไปจนถึงปี 2030 และอาจไกลกว่านั้น รายงานระดับนานาชาติยังระบุด้วยว่า ภูมิภาคอาเซียนมีศักยภาพที่จะเติบโตได้สูงกว่าที่คาดการณ์ไว้ในปัจจุบันถึง 70% หากสามารถแก้ไขปัญหาความท้าทายต่างๆ ที่กล่าวมาได้สำเร็จ ซึ่งหมายความว่าเรายังมีโอกาสที่จะเร่งการเปลี่ยนผ่านสู่พลังงานสะอาดให้เร็วยิ่งขึ้นไปอีก

4.2. บทสรุปส่งท้าย: พลังงานสะอาดเพื่ออนาคตของทุกคน

การเปลี่ยนผ่านสู่พลังงานสะอาดไม่ใช่เป็นเพียงเรื่องของนโยบายหรือธุรกิจ แต่เป็นเรื่องของพวกเราทุกคน เพราะนี่คือรากฐานสำคัญในการสร้างความมั่นคงทางพลังงาน ลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม และขับเคลื่อนภูมิภาคอาเซียนไปสู่อนาคตที่ยั่งยืนสำหรับคนรุ่นต่อไป

Reference:

1. Energy in 2025 and the Future: Trend, Challenges, and Innovations; https://sustainable.kmutt.ac.th/energy-in-2025-and-the-future-trends-challenges-and-innovations/
2. Global energy investment set to rise to $3.3 trillion in 2025 amid economic uncertainty and energy security concerns; https://www.iea.org/news/global-energy-investment-set-to-rise-to-33-trillion-in-2025-amid-economic-uncertainty-and-energy-security-concerns
3. Massive global growth of renewables to 2030 is set to match entire power capacity of major economies today, moving world closer to tripling goal; https://www.iea.org/news/massive-global-growth-of-renewables-to-2030-is-set-to-match-entire-power-capacity-of-major-economies-today-moving-world-closer-to-tripling-goal
4. Record Renewable Energy Investment in 2025: Three Things to Know; https://about.bnef.com/insights/clean-energy/record-renewable-energy-investment-in-2025-three-things-to-know/
5. Renewable electricity-Renewables 2025-Analysis-IEA; https://www.iea.org/reports/renewables-2025/renewable-electricity
6. Renewable 2025-NET; https://iea.blob.core.windows.net/assets/48eccb83-984c-45d2-bf78-67a61e88d241/Renewables2025.pdf
7. Why Renewable Energy Integration is Important in 2025; https://pinnacleiit.com/blogs/why-renewable-energy-integration-is-important-in-2025/
8. ธุรกิจไฟฟ้าพลังงานหมุนเวียนไทย เติบโตตามความต้องการที่เพิ่มขึ้น; https://www.kasikornresearch.com/th/analysis/k-social-media/Pages/Power-IAO115-FB-30-01-2025.aspx